وبلاگ دکتر علی بیت اللهی Dr. Ali Beitollahi Weblog

برای موفقیت سه کار لازمست: اول تلاش، دوم تلاش، سوم تلاش

وبلاگ دکتر علی بیت اللهی Dr. Ali Beitollahi Weblog

برای موفقیت سه کار لازمست: اول تلاش، دوم تلاش، سوم تلاش

مدیریت بحران زمین لرزه؛ قسمت یازدهم؛ تکتونیک گستره

یکی ازلایه  های اطلاعاتی مهم دیگر در مبحث مربوط به مدیریت بحران زمین لرزه اطلاعات تکتونیکی است. این اطلاعات به واقع در بر گیرنده موقعیت گسل های کاری و فعال است که بعنوان چشمه های لرزه ای تلقی می گرد ند. دوری و نزدیکی آبادی ها به این چشمه ها میزان خسارت و تلفات را تعیین می کند هرچند عوامل دیگری نیز در مورد تخریب مترتب است که برخی از آنها در قسمت های قبلی این سلسله مباحث ذکر شد ه و برخی دیگر آورده خواهد شد. در مورد اطلاعات مربوط به گسله ها توافق همگانی پیرامون اهمیت آنها وجود دارد ولی کار شایسته و بایسته در مورد رقومی سازی گسله ها صورت نگرفته و یا اگر گرفته در دسترس نمی باشد. منظور از رقومی سازی ارائه موقعیت و سایر اطلاعات مربوط به گسل ها بصورت فایل های قابل باز شدن در محیط های نظیر سیستم اطلاعات جغرافیائی است که بسیار ضروری می باشد؛

ایام سوگواری امام حسین تسلیت باد

این ایام ایام عزاداری سرور آزادگان جهان حضرت امام حسین ( ع ) است،

 چقدر شهامت می خواهد که جلوی چشم آدم بچه هایش کشته شوند و او همچنان با عزمی استوار ادامه دهد،

چقدر سخت است که این همه نامردی و بیوفائی را دیدن و شکوه نکردن،

 چقدر جوانمردی می خواهد که تشنه لب به رودخانه وارد شوی و لب به آب نزنی،

سلام خدا بر حسین و آل او سلام خدا بر ابوالفضل این اسوه جوانمردی،  

مدیریت بحران زمین لرزه؛ قسمت دهم؛ زمین شناسی گستره

      

در ادامه ذکر عناوین و موارد کاری بسیار مهم در مورد مدیریت بحران زمین لرزه که احساس می شود در کشور دارای وضع بسامان و مناسبی در حوزه مدیریت بحران زلزله نیست اطلاعات زمین شناختی گستره هاست. یکی از عوامل تاثیر گذار در میزان خرابی ها زمین شناسی منطقه است و از آن گذشته خود اطلاعات زمین شناسی گستره یکی از  پایه های اساسی رفتار مدیریت بحران پیشرفته نیز قلمداد می گردد. جنس زمین؛‌آبرفت ها و  گستردگی آن بعنوان خاکی که می تواند امواج زلزله را تشدید و یا بزرگنمائی کند از نقشه های زمین شناسی برگرفته می شود. همچنین از روی  اطلاعات زمین شناحتی مکان های دارای استعداد لغزش و رانش و ریزش را نیز با توجه به مقیاس آنها به نسبت می تواند برآورد شود. لذا یکی از نیازهای مدیریت بحران زلزله در کشور ما داشتن پایه مناسب اطلاعات زمین شناختی است. نقشه هائی که توسط دوستان ما در سازمان زمین شناسی تهیه می گردد نقشه های بسیار با ارزشی اند و اطلاعات بسیار خوبی را می توان از نقطه نظر مدیریت بحران از آنها استخراج نمود. کمبودی که در این زمینه حس می شود از نظر من بر دو دسته است. یک عدم داشتن نقشه های رقومی زمین شناسی و دومی عدم تطابق خوب نقشه و شیت های مختلف با همدیگر که در کناره های شیت وقتی می خواهیم چندین ورقه زمین شناسی را  موزائیک کنیم  با هم نمی خوانند به این دلیل که مثلا شیت آمل همه آبرفت ها را با یک علامت نشان داده داده در حالی که شیت ساری آبرفت ها را به دستجات مختلفی تقسیم نموده است حال در محیط رقومی که پهنه ها توسط اندیس ها و نماد هایشان با هم جور می شوند این اختلاف سلیقه ها باعث مشکل می گردندو لذا به دوستان زمین شناس و به مدیریت محترم تهیه نقشه های زمین شناسی پیشنهاد می نمایم که حتما در جهت همگون سازی و یکسان سازی نقشه های زمین شناسی اقدام شایسته را مبذول دارند که نیاز زیاد در این زمینه حس می شود. همچنین در مورد اطلاعات موجود در شیت های مختلف زمین شناسی نیز نوعی ناهماهنگی احساس می شود. مثلا اگر نقشه آمل با نقشه ساری مقیاس های یک دویست و پنجاه هزار؛ را از نظر گسل ها اعم از گسل های اصلی و احتمالی و ... مقایسه کنیم می بینیم که شیت ساری دارای انبوهی از گسله هاست در حالی که ادامه آنها در شیت آمل وجود ندارد بنابراین ضمن اینکه این موارد بهیچ وجه نمی تواند ارزش کاری همکارنمان را در سازمان زمین شناسی پائین بیاورد پیشنهاداتی است که می تواند حاصل کار بیشتر و یهتر کاربردی نماید. پس داشتن پایه اطلاعاتی رقومی زمین شناسی یک ابزار مدیریتی پیشرفته بحران زلزله بوده که امید است در جهت تهیه آن هر چه سریعتر اقدام لازم صورت پذیرد.     

لایحه بودجه سال ۸۶ و مدیریت بحران

مجلس محترم بررسی لایحه پیشنهادی بودجه دولت را آغاز نموده است. در این خصوص می خواستم توجه نمایندگان محترم را به این نکته جلب کنم که نقش حوادث ناگوار طبیعی و از آن جمله زلزله و همچنین جایگاه مدیریت پیشرفته بحران را در بررسی های خود حتما به خاطر داشته باشند. نگاهی به رخداد زلزله های های دهشتناک چند سال گذشته هیچگونه تردیدی را در این میان بر جای نمی گذارد. از طرفی دیگر دادن جایگاه مالی شایسته به مراکز تحقیقاتی فعال در زمینه زلزله و شاخه های وابسته نیاز عینی جامعه تحقیقاتی کشور در این زمینه است. از آنجا که ما عادت کردیم بعد از رخداد حوادث ناگوار به فکر چاره بیفتیم و بطور بی سابقه اقدام به کمک و رفع نیاز محدوده آسیب دیده می نمائیم لذا شایسته است که نمایندگان با دور اندیشی و با در نظر گرفتن این نکته که رخداد وقایعی نظیر زمین لرزه غیر قابل پیش بینی بوده و نمی توان بطور دقیق بودجه ای برای چنین امر پیش بینی نشده لحاظ نمود جایگاهی در خور توجه به مدیریت بحران و به روز کردن آن و نقش پروژه های تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی داده باشند. جهت توجه نمایندگان محترم من تنها جدول زیر را که زمین لرزه های ایران در ظرف 15 سال گذشته است همراه با آمار تلفات آن بعنوان شاهد ادعا می آورم و امیدورارم که موثر بوده باشد؛

شعری برای زمین

 

ای بس که تازیانه خونین برف و باد

پیچیده دردناک بر این گرده زمین

ای بس که سیل کف به لب آورده عبوس

جوشیده سهمناک بر این خاک سهمگین

زانگونه مرگبار که پنداشتی دریغ

بار دگر زمین همیشه تهی مانده از حیات

اما زمین! ،

اما زمین، همیشه همانگونه سخت کوش

بیرون کشیده تن

از زیر هر بلا

و آغوش باز کرده به لبخند آفتاب

زرین و پر سخاوت و سر سبز و دلگشا

شبکه شتابنگاری کشوری


از سال های دبیرستان به یاد داریم که طبق قانون دوم نیوتن نیروی وارده بر هر جسم برابر جرم آن جسم ضربدر شتاب است. این معادله را شاید بتوان اساس طراحی شتابنگارها و رمز نیاز به آنها بشمار آورد. اگر زمین لرزه ای در گوشه ای از دنیا روی دهد تمامی ایستگاه های زلزله نگاری کما بیش ( با تفاوت اندکی ) یک بزرگا به آن نسبت می دهند که معمولا بر طبق واحد شناخته شده ریشتر است. ولی ما در مهندسی زلزله به مفهوم برداری و کاربردی دیگری هم نیاز داریم و آن شتاب حاصل از یک زمین لرزه است. زلزله ای که در گوشه ای از دنیا رخ داده ( ولو زمین لرزه ای سترگ و دهشتناک ) هیچگونه اثر و نیروئی در گوشه دیگر دنیا نمی گذارد چرا که نیروی زلزله با شتاب آن سنجیده می شود و چون شتاب برداری است که به فاصله وابسته است با بیشتر شدن فاصله شتاب هم به صفر میل می کند و لذا ما اصلا آن زلزله مهیب را حتی حس نمی کنیم. بنابراین پارامتر شتاب حاصل از زلزله مولفه بسیار مهم و کاربردی است که ما بدان نیاز داریم. برای سنجش شتاب ایستگاه های شتابنگاری را لازم داریم که خوشبختانه از این نظر کشور ما جزء سه کشور اول دنیا از نظر تعداد استگاه های شتابنگاری است( شکل پائین ) ؛

در مورد شبکه شتابنگاری کشور نیز می توان به سایت مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن بخش شتابنگاری مراجعه نمود. همچنین می توانید فایل پی دی اف مربوط به شبکه شتابنگاری را برگیرید؛

شعری برای زمین

 

زین پیش شاعران ثناخوان که فکرشان

در سعد و نحس و طالع و سیر و ستاره بود

بس نکته های نغز و سخن های پرنگار

گفتند در ستایش این گنبد کبود

اما زمین که بیشتر از هر چه در جهان

شایسته ستایش و تکریم آدمی است

گمنام و ناشناخته و بی سپاس ماند.

پیش بینی زلزله

  

آیا می توان رویداد زلزله را پیش بینی کرد؟ این سوالی است که کنجکاوی اذهان عمومی را برمی انگیزد و در جای خود سوال مهمی است. برای پاسخ به این سوال و از آنجا که خوب سوال کردن خود نصف جواب است‌‌! بهتر است مفهوم پیش بینی را برای خود روشن سازیم. پیش بینی زلزله یعنی گفتن اینکه یک زمین لرزه با چه بزرگائی ( مثلا بر حسب ریشتر) و در کدام نقطه ( نقطه ای با طول و عرض جغرافیائی مشخص) و در کدام زمان( سال و ماه و روز و ساعت و دقیقه و ثانیه) اتفاق خواهد افتاد. پر واضح است که با چنین تعریفی از پیش بینی امکان این کار بهیچوجه مقدور نیست. تعریف دیگری نیز می توان برای زلزله بیان نمود.مثلا شاید بتوان گفت که یک زلزله ( با بزرگای نامعلوم) در یک جائی از ایران و در در ظرف چند سال یا چند مدت آینده روی خواهد داد. پر واضح است که این هم که پیش بینی نیست!! بعبارت علمی تر آنچه ما در ذهن خود از مفهوم پیش بینی داریم یک مفهوم مهندسی و کاربردی است نه یک بیان رمال گونه و غیر قابل اندازه گیری، و در اینصورت و با این توافق می توان بهتر در مورد پیش بینی زلزله صحبت کرد. در علوم مفهوم خطا و اندازه آن یک واژه جا افتاده ای شده است و در واقع ما در کار های علمی مان صحبت از این نمی کنیم که کارمان عاری از خطاست که خود این سخن خطاست بلکه سخن از میزان خطاست. در رخداد زلزله ها ( زلزله هائی که روی داده اند) حتی مراکزی که رخداد زلزله ها را گزارش می کنند نیز از نظر بزرگا و محل رویدادی که گزارش می کنند با هم اختلافاتی دارند. حال منطقی است که فکر شود این خطا در مورد پدیده ای که هنوز رخ نداده بیشتر و بیشتر خواهد بود. از طرف دیگر رخدادهای ژئوفیزیکی و از آنجمله رخداد زلزله توابع یکه ای نیستند که برای یک متغیر یک جواب تابع داشته باشیم. وقوع زلزله به چندین علل با سنخیت های شاید گوناگون وابسته است که تنها با مشاهده یک مورد از ان علل نمی توان بقطع اعلام کرد که مثلا در جائی زلزله ای روی خواهد داد. مثالی که من غالبا می آورم اینست که اگر ماشینی بنزین تمام کند می ایستد( این یک تابع ریاضی و یک به یک است) ولی آیا در مورد ماشینی که ایستاده می توان گفت که بیقین بنزین تمام کرده است؟ ممکن است هزار دلیل داشته باشد. رخداد زلزله هم چیزی شبیه به اینست، موردی که برخی از همکاران ما در ایران به آن توجه نکردند و ادعا کردند که زلزله ای در پیش است و ... بنابراین درک میزان خطا و اصل چند جوابی بودن پدیده های ژئوفیزیکی ما را رهنمون می سازد که بگوئیم پیش بینی زلزله با تعریفی که در بالا آوردیم در حال حاضر نا ممکن است. منظورم من از پیش بینی هم یک واژه به تمام معنی مهندسی است و نه بازی با کلمات. اگر بگوئیم در تهران زلزله ای روی خواهد داد این پیش بینی نیست چرا که روزانه چندین صد زلزله در تهران روی می دهد و تنها فرقش در اینست که کسی آنها را حس نمی کند. اما در حال حاضر کار علمی برای پیش بینی زلزله هم در محافل علمی دنبال می شود. مفهومی که ما علاقمند هستیم به این قبیل عناوین اطلاق کنیم پیش نشانگر های زلزله است. پیش نشانگر های زلزله مجموع پدیده هائی هستند که بنوعی می توانند با رخداد آنی یا کوتاه مدت و یا میان مدت و درازمدت یک زلزله در ارتباط باشند. این موارد و پدیده ها زیاد هستند که ما تحت عنوان پیش نشانگر های زلزله نوشته ای را آماده کردیم که علاقمندان می توانند بر گیرند 

نقشه شبکه تله متری لرزه نگاری

 

برای برگرفتن نقشه شبکه تله متری لرزه نگاری کشوری اینجا را کلیک کنید.

شبکه لرزه‌نگاری تله‌متری ایران

شبکه لرزه‌نگاری تله‌متری ایران اولین شبکه رقومی است که در سال 1374 افتتاح شد. تمام سخت‌افزار و نرم‌افزار این شبکه از شرکت نانومتریکس کانادا خریداری شده است. ایستگاه‌های لرزه‌نگاری شبکه مجهز به لرزه‌نگارهای پریود کوتاه سه مولفه‌ای هستند. شبکه متشکل از ده شبکه استانی است که قسمت عمده‌ای از کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد . شبکه تله‌متری کشور با نصب شبکه‌های استانی تهران و تبریز در سال 1374 فعالیت خود را آغاز کرد. گسترش شبکه در سال‌های بعدی با نصب شبکه‌های اصفهان، سمنان، شمال خراسان، شیراز، مازندران، مشهد، یزد و کرمانشاه انجام گرفت؛ در شکل زیر نحوه توزیع ایستگاه های شبکه های لرزه نگاری آورده شده است. داده های این شبکه که بطور مداوم روی سایت قرار می گیرد( پیوند مرکز لرزه نگاری کشور در وبلاگ من آمده است) داده های بسیار با ارزشی هستند که از فعالیت های خرد لرزه ای تا جنبش های نیرومند زمین را در بر می گیرد؛