پیش بینی زلزله

  

آیا می توان رویداد زلزله را پیش بینی کرد؟ این سوالی است که کنجکاوی اذهان عمومی را برمی انگیزد و در جای خود سوال مهمی است. برای پاسخ به این سوال و از آنجا که خوب سوال کردن خود نصف جواب است‌‌! بهتر است مفهوم پیش بینی را برای خود روشن سازیم. پیش بینی زلزله یعنی گفتن اینکه یک زمین لرزه با چه بزرگائی ( مثلا بر حسب ریشتر) و در کدام نقطه ( نقطه ای با طول و عرض جغرافیائی مشخص) و در کدام زمان( سال و ماه و روز و ساعت و دقیقه و ثانیه) اتفاق خواهد افتاد. پر واضح است که با چنین تعریفی از پیش بینی امکان این کار بهیچوجه مقدور نیست. تعریف دیگری نیز می توان برای زلزله بیان نمود.مثلا شاید بتوان گفت که یک زلزله ( با بزرگای نامعلوم) در یک جائی از ایران و در در ظرف چند سال یا چند مدت آینده روی خواهد داد. پر واضح است که این هم که پیش بینی نیست!! بعبارت علمی تر آنچه ما در ذهن خود از مفهوم پیش بینی داریم یک مفهوم مهندسی و کاربردی است نه یک بیان رمال گونه و غیر قابل اندازه گیری، و در اینصورت و با این توافق می توان بهتر در مورد پیش بینی زلزله صحبت کرد. در علوم مفهوم خطا و اندازه آن یک واژه جا افتاده ای شده است و در واقع ما در کار های علمی مان صحبت از این نمی کنیم که کارمان عاری از خطاست که خود این سخن خطاست بلکه سخن از میزان خطاست. در رخداد زلزله ها ( زلزله هائی که روی داده اند) حتی مراکزی که رخداد زلزله ها را گزارش می کنند نیز از نظر بزرگا و محل رویدادی که گزارش می کنند با هم اختلافاتی دارند. حال منطقی است که فکر شود این خطا در مورد پدیده ای که هنوز رخ نداده بیشتر و بیشتر خواهد بود. از طرف دیگر رخدادهای ژئوفیزیکی و از آنجمله رخداد زلزله توابع یکه ای نیستند که برای یک متغیر یک جواب تابع داشته باشیم. وقوع زلزله به چندین علل با سنخیت های شاید گوناگون وابسته است که تنها با مشاهده یک مورد از ان علل نمی توان بقطع اعلام کرد که مثلا در جائی زلزله ای روی خواهد داد. مثالی که من غالبا می آورم اینست که اگر ماشینی بنزین تمام کند می ایستد( این یک تابع ریاضی و یک به یک است) ولی آیا در مورد ماشینی که ایستاده می توان گفت که بیقین بنزین تمام کرده است؟ ممکن است هزار دلیل داشته باشد. رخداد زلزله هم چیزی شبیه به اینست، موردی که برخی از همکاران ما در ایران به آن توجه نکردند و ادعا کردند که زلزله ای در پیش است و ... بنابراین درک میزان خطا و اصل چند جوابی بودن پدیده های ژئوفیزیکی ما را رهنمون می سازد که بگوئیم پیش بینی زلزله با تعریفی که در بالا آوردیم در حال حاضر نا ممکن است. منظورم من از پیش بینی هم یک واژه به تمام معنی مهندسی است و نه بازی با کلمات. اگر بگوئیم در تهران زلزله ای روی خواهد داد این پیش بینی نیست چرا که روزانه چندین صد زلزله در تهران روی می دهد و تنها فرقش در اینست که کسی آنها را حس نمی کند. اما در حال حاضر کار علمی برای پیش بینی زلزله هم در محافل علمی دنبال می شود. مفهومی که ما علاقمند هستیم به این قبیل عناوین اطلاق کنیم پیش نشانگر های زلزله است. پیش نشانگر های زلزله مجموع پدیده هائی هستند که بنوعی می توانند با رخداد آنی یا کوتاه مدت و یا میان مدت و درازمدت یک زلزله در ارتباط باشند. این موارد و پدیده ها زیاد هستند که ما تحت عنوان پیش نشانگر های زلزله نوشته ای را آماده کردیم که علاقمندان می توانند بر گیرند